Ο κύκλος της αλλαγής στη θεραπεία για τη διατροφική διαταραχή
Ο κύκλος της αλλαγής χρησιμοποιείται σε πολλούς τομείς της ψυχολογίας για να βοηθήσει ασθενείς και τους φροντιστές τους (είτε είναι οικογένεια, είτε όχι), ώστε να κατανοήσουν οτι υπάρχουν κάποια στάδια – κλειδιά στη διαδικασία της θεραπείας.
Είναι εξαιρετικά βοηθητικό για εσάς τους φροντιστές να κατανοήσετε πώς οι αλληλεπιδράσεις σας με τα αγαπημένα σας πρόσωπα θα είναι διαφορετικές ανάλογα με το στάδιο αλλαγής.
Όσο προχωρά από στάδιο σε στάδιο το αγαπημένο σας πρόσωπο, τόσο περισσότερο ικανό θα είναι να αντιδρά θετικά στις προσπάθειες σας για καθοδήγηση και υποστήριξη στο να επιφέρουν τις αλλαγές που χρειάζονται. Αν εσείς βιαστείτε, πριν το αγαπημένο πρόσωπο είναι έτοιμο, μάλλον θα δημιουργηθεί ένταση και πιθανόν και ρήξη στην επικοινωνία σας.
Οι φροντιστές μπορείτε μόνο να υποθέσετε σχετικά με το πού βρίσκεται στον κύκλο της αλλαγής το αγαπημένο σας πρόσωπο. Αν είστε υπερβολικά αισιόδοξοι για το πόσο μακριά έχει φτάσει, γρήγορα θα αντιληφθείτε οτι υπάρχει αντίσταση στην προσφορά βοήθειας.
Ο χρυσός κανόνας εδώ, είναι να επιστρέφει κανείς σε προηγούμενο στάδιο, αν υπάρχει αμφιβολία, και έως ότου είναι πάλι αισθητή η επαφή με το αγαπημένο πρόσωπο.
Είναι, επίσης, ενδιαφέρον, οτι και εσείς οι ίδιοι κινείστε σε ανάλογο κύκλο καθώς προσπαθείτε να βοηθήσετε. Εκτός κι αν σας έχει γίνει πλήρως κατανοητό οτι είστε στο στάδιο της “Δράσης”, δεν έχετε ίσως ακόμα προλάβει να αλλάξετε τις δικές σας συμπεριφορές. Να θυμάστε ότι ακόμα και η παραμικρή αλλαγή στη συμπεριφορά του φροντιστή, μπορεί να κάνει τη διαφορά για το αγαπημένο πρόσωπο.
Παράδειγμα: Ο Τάκης είναι 15 χρονών και στο στάδιο «Σκέψης» για αλλαγή στις συμπεριφορές της διατροφικής του διαταραχής. Λέει οτι ίσως και να μπορέσει να προσθέσει μια-δυο τροφές στη λίστα των ασφαλών του φαγητών. Ο πατέρας του εστιάζεται στον εξής ενθαρρυντικό λόγο: “ΟΚ, Τάκη, βλέπω οτι σκέφτεσαι να κάνεις αλλαγές και θα σου πω τι πιστεύω οτι πρέπει να κάνουμε. Ειμαι εδώ για να σε βοηθήσω”. Ο Τάκης ίσως νιώσει έντονη πίεση και ξαναγυρίσει πίσω στις συμπεριφορές ασφάλειας (εδώ, η συγκεκριμένη λίστα φαγητών), ώστε να ξανανιώσει οτι έχει τον έλεγχο.
Μία ελαφρώς παραλλαγμένη απάντηση από τον πατέρα, ίσως φανεί πιο κινητοποιητική: “Τάκη, βλέπω οτι το σκέφτεσαι να κάνεις κάποιες αλλαγές. Βοήθησέ με να καταλάβω τα οφέλη που θα έχεις από το να μείνεις στην παρούσα κατάσταση, και τί είναι αυτό που θα σε κάνει να νιώσεις οτι κάποιες μικρές αλλαγές ίσως είναι εφικτές. Είμαι εδώ για να βοηθήσω.”
Πληροφορίες για τα στάδια του Μοντέλου της Αλλαγής
Αυτό το μοντέλο περιγράφει τη διαδικασία που χρειάζεται να ολοκληρώσει κανείς, ώστε να φτάσει σε μόνιμες αλλαγές. Είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε στις διατροφικές διαταραχές.
1. “Πριν τη Σκέψη” στάδιο (Pre-contemplation)
Το άτομο με τη Δ Δ (Διατροφική Διαταραχή) δε βλέπει οτι υπάρχει πρόβλημα (ανοσογνωσία) ή βλέπει οτι υπάρχει πρόβλημα, αλλά δε προτίθεται να το αλλάξει.
Μπορεί να πιστεύει οτι δεν είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει ή να το εκλογικεύει στο μυαλό του: “Απλά είμαι πολύ στρεσαρισμένη στο σχολείο τελευταία, μια χαρά τρώω, αλήθεια!” Μπορεί πραγματικά να απορούν για τις ανησυχίες σας και να νιώθουν απειλή από τις προσπάθειές σας να τους αλλάξετε, να τους “αφαιρέσετε” τη διατροφική διαταραχή/να τους “φτιάξετε”, ενώ δεν έχουν “κανένα θέμα”.
Επιπλέον, το άτομο με τη ΔΔ ίσως να έχει βιώσει άλλα στάδια του κύκλου της αλλαγής στο παρελθόν και να πιστεύει οτι οποιαδήποτε θεραπεία θα είναι ανεπαρκής, επειδή προσηγούμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις απέτυχαν. Το “Πριν τη Σκέψη” στάδιο μπορεί να είναι επίμονο και δύσκολο να ξεπεραστεί.
2.Στάδιο "Σκέψης" (Contemplation)
Το άτομο με τη ΔΔ κατανοεί οτι υπάρχει πρόβλημα, αλλά αμφιταλαντεύεται ακόμα για την αλλαγή.
Ένα μέρος τους θέλει να αλλάξει, αλλά ένα άλλο αντιστέκεται. Ισως η αλλαγή δε φαίνεται τόσο ελκυστική, ή δε νιώθουν ικανοί να τα καταφέρουν. Συχνά λένε ένα πράγμα (“θα φάω”), και κάνουν άλλο (δεν καταφέρνουν να φάνε, όταν έρχεται το πιάτο τους μπροστά τους).
3.Στάδιο Προετοιμασίας (Preparation)
Το άτομο έχει αποφασίσει να αλλάξει και ξεκινά σχέδια. Μπορεί να είναι ένα εύθραυστο στάδιο. Φόβος αποτυχίας μπορεί να παρεισφρήσει και να εμποδίσει το άτομο να προχωρήσει στο στάδιο της “Δράσης”.
4.Στάδιο Δράσης (Action)
Το άτομο έχει ξεκινήσει να κάνει αλλαγές. Το στάδιο αυτό παρουσιάζει πολλές δυσκολίες για το δοκιμαζόμενο άτομο και η πρόοδος είναι πιθανότερο να επιτευχθεί με προσεκτική εφαρμογή μικρών, συγκεκριμένων, εφικτών αλλαγών, παρά με μεγάλα άλματα.
5.Στάδιο Συντήρησης (Action)
Το άτομο με Δ Δ έχει ξεκινήσει να παραμένει σε δράση σε ό,τι έχει αποφασίσει και να αντιστέκεται στην υποτροπή. Ενισχύεται η αυτοπεποίθηση, όσο η επιτυχία συνεχίζεται.
Περίπτωση "Υποτροπής" (Relapse)
Μπορεί να είναι στιγμιαία υποτροπή ή μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης, αλλά πάντα αποτελεί ευκαιρία για μάθηση!
Υποτροπή και επαναφορά στον κύκλο σε προηγούμενο στάδιο είναι δυνατό να συμβεί σε οποιαδήποτε στιγμή και όλο αυτό αποτελεί μέρος της αναγκαίας διαδικασίας για αλλαγή.
Το πέρασμα από το ένα στάδιο στο άλλο δεν είναι μία ανεμπόδιστη, ευθεία γραμμή. Μπορεί κανείς να περάσει από το ένα στάδιο στο άλλο, ξανά και ξανά, μπρος και πίσω και πάλι μπρος. Μπορεί κάποιος να είναι σταθερά στη “Δράση” σε ένα κομμάτι της ανάρρωσής του, αλλά στο στάδιο “πριν τη Σκέψη” ως προς ένα άλλο (πχ. να μένει σταθερά στο πρόγραμμα διατροφής του, αλλά να μη βλέπει γιατί να μειώσει το πρόγραμμα της υπερβολικής άσκησης).
Η διαδικασία μπορεί, λοιπόν, να παρουσιάσει μία εικόνα σα μπερδεμένο κουβάρι, όπου το άτομο με ΔΔ περνάει από το ένα στάδιο στο άλλο, μπρος πίσω και γύρω, γύρω…
.
Οι μπερδεμένες γραμμές δείχνουν πόσο συχνά είναι τα σκαμπανεβάσματα στη διαδικασία της ανάρρωσης.
Το να παραμένει κανείς υπομονετικός και να μαθαίνει από τις υποτροπές και τα λάθη είναι σημαντικό. Συχνά οι φροντιστές δυσκολεύονται στην προσπάθειά τους, επειδή τα άτομα με Δ Δ δε μπορούν να αντιληφθούν πόσο κόπο έχει αυτή η προσπάθεια.
Πολλά άτομα έχουν αργότερα στη θεραπεία τους πει: “Μπορεί να μην έδειχνα οτι αντιλαμβανόμουν την υποστήριξη που μου έδιναν οι φροντιστές μου και ξέρω οτι οι γονείς μου ένιωθαν οτι οι προσπάθειές τους πήγαιναν χαμένες… Δε μπορούσα να αντιδράσω τότε, αλλά άκουγα το κάθε τι που μου έλεγαν”.
1.Το στάδιο "Πριν την σκέψη" - Για τον φροντιστή
Οι φροντιστές συχνά εκφράζουν απογοήτευση για το ότι δεν καταλαβαίνουν τι πρέπει να λένε, όταν το αγαπημένο τους πρόσωπο με Δ Δ απλά τους κοιτά με ανέκφραστο πρόσωπο.
Οι επιλογές εδώ είναι πολλές:
Προσπαθήστε να επικοινωνήσετε με το αγαπημένο άτομο, μιλήστε για άλλα θέματα, εκτός της διατροφικής διαταραχής, περάστε χρόνο μαζί τους
Προσπαθήστε να διαχωρίσετε το άτομο από τη διατροφική διαταραχή
Προσπαθήστε να μην πέσετε στην παγίδα του καθησυχασμού. Ενθαρρύνετε το άτομο να ψάχνει για αποδείξεις ή για τη λογική απάντηση από μόνα τους
Προσπαθήστε να φροντίζετε πάντα τον εαυτό σας. Διατηρείστε τα ενδιαφέροντά σας και το πρόγραμμά σας και ενθαρρύνετε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς να κάνουν το ίδιο.
Να δίνετε πληροφορίες για την υγεία τους – Παρατηρείτε ήρεμα τη διατροφική διαταραχή και τις επιπτώσεις της (πχ, το άτομο νιώθει κρύο, δε μπορεί να συγκεντρωθεί, κλπ)
Δίνετε πληροφορίες από φυλλάδια για τις επιπτώσεις της διατροφής στην υγεία
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Κοντραρίσματα ή κριτική! Αυτά κάνουν το άτομο να δυσκολεύεται περισσότερο να μιλήσουν για τις ανησυχίες τους.
- Στο “Πριν τη Σκέψη” στάδιο, οποιοδήποτε επιχείρημα για αλλαγή από το φροντιστή μάλλον θα καταλήξει σε περισσότερη αντίσταση από το άτομο και δυνατότερες φωνές για να παραμείνει όπως είναι.
- Να δίνετε συμβουλές, όταν δεν τις θέλουν
- Όχι άμεση συμβουλή – αλλά έμμεση: “Τι θα έλεγες σε έναν φίλο που θα σου το έλεγε αυτό;” “Αυτό το βιβλίο λέει…” κλπ
- Μην αφήνετε τη Δ Δ να κάνει “κατάληψη” στην οικογένεια! Αυτό δεν είναι εύκολο και θα χρειαστεί να συσπειρωθεί η οικογένεια γύρω από το στόχο. Δεν είναι μόνο η δουλειά ενός!
Να θυμάστε ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο ταλαιπωρείται από μία ασθένεια και η διατροφική διαταραχή εξυπηρετεί κάποιο σκοπό για αυτούς («νιώθω ασφαλής, ότι έχω έλεγχο, η διαταραχή είναι η μόνη μου φίλη, με καταλαβαίνει, κλπ»)
Μερικές φορές, ως φροντιστής, θα χρειαστεί να παρέμβετε και να πάρετε τα ηνία της κατάστασης στα χέρια σας για λίγο χρονικό διάστημα, αλλά πάντα να ψάχνετε για την ευκαιρία να κάνετε λίγο πίσω και να δίνετε όλο και περισσότερη ευθύνη στο αγαπημένο σας πρόσωπο να ξαναβρεί το σωστό έλεγχο.
Χρήσιμες φράσεις για του Φροντιστές, όταν ο Ασθενής είναι στο Πριν τη Σκέψη Στάδιο
- Θα πρέπει να σε μπερδεύει η σκέψη ότι εμείς, οι γονείς σου, ανησυχούμε αχρείαστα
- Θα πρέπει να σε αναστατώνει όταν οι άνθρωποι που σε βλέπουν σου κάνουν συνέχεια σχόλια για την υγεία σου
- Πώς θα έλεγες ότι είναι η ζωή σου αυτή τη στιγμή;
- Πώς νιώθεις, δείχνεις να είσαι σε κακή διάθεση τελευταία..
- Πες μου πράγματα που σε κάνουν να νιώθεις καλά
- Έχω παρατηρήσει ότι ταλαιπωρείσαι και θα ήθελα πολύ να σε βοηθήσω. Τι χρειάζεσαι; Πώς μπορώ να βοηθήσω;
- Έχω προσέξει ότι κρυώνεις πολύ και δείχνεις πολύ κουρασμένη.
- Αν είχες ένα μαγικό ραβδί, πώς θα ήταν η ζωή σου;
- Εισαι έξυπνη και δημιουργική και θα με ενδιέφερε να ακούσω τη γνώμη σου σχετικά με ….
Σε αυτό το στάδιο, το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι πιθανό να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην κριτική και στην υποψία, ακόμα, αρνητικών σχολίων. Για αυτό είναι σημαντικό να παραμένετε ήρεμοι και να ρωτάτε με όμορφο τρόπο πώς βλέπουν τα πράγματα στη ζωή τους.
Τους μιλάτε θετικά και τους θυμίζετε να βλέπουν τη συνολική εικόνα στη ζωή και όχι μόνο τις λεπτομέριες.
2.Το στάδιο της "Σκέψης"
Εδώ το αγαπημένο σας πρόσωπο καταλαβαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, αλλά ίσως ακόμα αμφιταλαντεύεται στην ιδέα να περάσει σε αλλαγές. Κάποιο κομάτι του εαυτού τους ΘΕΛΕΙ να αλλάξει και κάποιο άλλο όχι.
Ίσως δεν είναι ακόμα δυνατή η διάθεση για αλλαγή, ή δεν πιστεύει στην ικανότητά του να αλλάξει. Πιθανόν να λέει ένα πράγμα («θα φάω») και να κάνει άλλο (δεν τρώει). Είναι δύσκολο για το φροντιστή να μη σπεύσει να πεί κάτι σαν ¨μα είχες πει ότι θα φας, γιατί δεν το κάνεις;»
Ακόμα και αν το πείτε με ήρεμο τρόπο, το αγαπημένο σας άτομο που παλεύει να καταφέρει να φάει εκείνη τη στιμή, μπορεί να το εκλάβει ως επικριτικό σχόλιο. Η πάλη αυτή γίνεται όλο και πιο δύσκολη και η φωνή της διαταραχής εντείνεται: «ΜΗΝ ΤΟ ΦΑΣ ΑΥΤΟ. ΘΑ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΠΟΛΥ ΠΟΛΥ ΠΑΧΙΑ. ΕΓΩ ΜΟΝΟ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ. ΑΚΟΥ ΕΜΕΝΑ»
Τι προτείνουμε για τους φροντιστές στο στάδιο της «Σκέψης»
- Ενθαρρύνετε το αγαπημένο σας άτομο να μιλήσει για τη διαταραχή και τι τους προκαλεί. Ίσως νιώσουν αρκετά ασφαλή μαζί σας, ώστε να διερευνήσουν τις επιπτώσεις της διαταραχής.
- Βοηθήστε τους να φτιάξουν μία λίστα με τα θετικά και τα αρνητικά που έχει η αλλαγή, τόσο για τον εαυτό τους, όσο και για τους άλλους
- Να επισημένετε τη σύνδεση μεταξύ της διατροφικής διαταραχής και των επιπτώσεών της
- Συζητήστε με λεπτομέρια τα αρνητικά της αλλαγής: τι θα ήταν δύσκολο; Θέλουν να σκεφτούν εναλλακτικές στρατηγικές; τι φοβούνται;
- Συζητήστε πιθανά σχέδια για δράση
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Επιχειρήματα υπέρ της αλλαγής, όταν το αγαπημένο σας άτομο είναι ακόμα διχασμένο και κατά πάσα πιθανότητα κλίνει προς την άρνηση της αλλαγής
Η ακόλουθη άσκηση είναι ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο για αυτό το στάδιο:
|
1. Υπέρ της Αλλαγής Ερώτηση: Τι σου προσφέρει αυτή τη στιγμή η διαταραχή;
|
2. Κατά της Αλλαγής Ερώτηση: τι αρνητικά έχει η διαταραχή αυτή τη στιγμή που μπορείς να σκεφτείς;
|
|
4. Υπέρ της Αλλαγής Ερώτηση: τι θα μπορούσε να είναι καλό, κατά τη γνώμη σου, στο να αφήσεις τη διαταραχή;
|
3. Κατά της Αλλαγής Ερώτηση: Βοήθησέ με να καταλάβω τι μπορεί να σε δυσκολεύει. Βλέπεις κάτι αρνητικό στο να κάνεις αλλαγές;
|
Αυτή η διερεύνηση ενέχει ιδέες για ανοιχτές ερωτήσεςι που οι φροντιστές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να ανοίγουν τη συζήτηση για τη δυνατότητα αλλαγής. Καθώς το αγαπημένο πρόσωπο αρχίζει να σκέφτεται τη δυνατότητα αυτή, οι σκέψεις του μετακινούνται από σκέψη σε σκέψη, όπως απεικονίζεται στο παραπάνω τετράγωνο. Είναι εύκολο για τους φροντιστές να ξεχνούν το τετράγωνο 3 και να σπεύδουν στο τετράγωνο 4, ενώ ο ασθενής δεν είναι ακόμα έτοιμος.
Ακολουθώντας την αρίθμηση του τετραγώνου, οι φροντιστές έχουν στα χέρια τους ένα καλό εργαλείο για να κατανοήσουν τον εσωτερικό διάλογο του αγαπημένου τους προσώπου, καθώς προχωρούν από το στάδιο Πριν τη Σκέψη, σε αυτό της Σκέψης και στη συνέχεια στην Προετοιμασία.
Οι φροντιστές μπορούν ακόμα και να μαντέψουν τι θα έλεγε ο ασθενής σε κάθε κομμάτι του τετραγώνου, πριν ακόμα κουβεντιάσουν με τον ασθενή. Αυτό μπορίε να τους κάνει να κατανοήσουν καλύτερα τη δυσκολία που βιώνει ο ασθενής και κυρίως το πώς «μιλάει» η φωνή της διαταραχής που τους ταλαιπωρεί.
Στο τετραγωνάκι 3 «φαίνεται» πόσα τους λέει η φωνή ότι θα χάσουν, αν αφήσουν τη διαταραχή (έλεγχο, ασφάλεια, προσοχή, τη φιλία της διαταραχής), αλλά και τον τρόμο στην σκέψη ότι μπορεί και να μην τα καταφέρουν («κι αν δεν καταφέρω να κάνω τις αλλαγές;). Υπάρχει επίσης το μεγάλο ερώτημα «ποιος θα είμαι, αν δεν έχω πια τη διαταραχή μου;»
Όσο ο φροντιστής μπορεί να δείξει ενδιαφέρον και κατανόηση για αυτές τις σκέψεις, ο ασθενής νιώθει ότι τον καταλαβαίνουν καλύτερα και μπορεί να βασιστεί στη βοήθεια των δικών του. Με υπομονή και στο δικό του χρόνο, ο ασθενής θα κάνει τις κινήσεις του.
Χρήσιμες φράσεις για τους φροντιστές εδώ:
- Διαβάζω ότι η διατροφική διαταραχή σε κάνει να νιώθεις ότι κερδίζεις πράγματα. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ αυτό. Βοήθησε με να καταλάβω τι σου προσφέρει εσένα
- Βλεπω ότι αν είχα που μου έδινε τόσα οφέλη (να νιώθω ασφαλής, ότι έχω έλεγχο, ότι έχω ένα φίλο μαζί μου), θα δυσκολευόμουν να το εγκαταλείψω. Θα έπρεπε να υπάρχουν κάποια σημαντικά μειονεκτήματα, ώστε να το κάνω. Όταν το σκέφτομαι έτσι, μπορώ να καταλάβω πόσο δύσκολο είναι.
- Μπορείς να περιγράψεις κάποια μειονεκτήματα που βλέπεις με τη διατροφική διαταραχή; Υπάρχει κάποιο μικρό κομμάτι σου που θα ήθελε να την ξεφορτωθεί;
- Νιώθω ότι σα να σκέφτεσαι λίγο να κάνεις κάποιες αλλαγές και, ταυτόχρονα, η σκέψη αυτή σε αγχώνει. Θέλεις να μιλήσουμε για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις;
- Είμαι εντυπωσιασμένος με το ότι ξεκινάς να σκέφεσαι την πιθανότητα να κάνεις κάποιες αλλαγές
- Βλέπω ότι δυσκολεύεσαι να σκεφτείς λόγους για τους οποίους να κάνεις κάποιες αλλαγές αυτή τη στιγμή. Πάμε να κάνουμε μια βόλτα και να μιλήσουμε, αν θέλεις.
3.Το στάδιο της Προετοιμασίας
Σε αυτό το στάδιο, ο ασθενής έχει αρχίσει να σκέφτεται όλο και περισσότερο υπερ της αλλαγής και της εγκατάλειψης της διατροφικής διαταραχής. Τώρα χρειάζονται συζητήσεις για το πώς μπορούν να γίνουν σιγά, σιγά οι αλλαγές.
Οι φροντιστές μπορούν να δοκιμάσουν:
- Μπορώ να σε βοηθήσω με κάποιον τρόπο;
- Θα ήθελες να φτιάξουμε ένα σχέδιο πώς να καταφέρεις μία συγκεκριμένη αλλαγή;
- Υπάρχει κάτι που κάνω που δε σε βοηθάει; Τι είναι αυτό;
- Πώς θα είναι η επιτυχία με την επόμενη αλλαγή; Τι ακριβώς θα γίνει;
- Πώς μπορούν να «μετρούν» την αλλαγή; Πώς θα ξέρουν ότι δουλεύει;
- Ποιοι μπορούν να σε βοηθήσουν σε αυτή την αλλαγή;
- Τι δυσκολίες θα μπορούσαν να προκύψουν;
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Την υποτίμηση ή την αδιαφορία στη διάθεση του ασθενή να συζητήσει για την αλλαγή και τις δυσκολίες της.
Οι φροντιστές μπορούν εδώ να χρησιμοποιούν τις Ερωτήσεις που Εστιάζονται στη Λύση:
- Τι ακριβώς θα ήθελες να είναι διαφορετικό;
- Τι ακριβώς μπορείς να κάνεις ώστε να ξεκινήσεις;
- Αν ξεκινήσει καλά, τι θα ακολουθήσει;
- ποιος θα μπορούσε να βοηθήσει και τι θα μπορούσες να του ζητήσεις ακριβώς;
- Ποια θα μπορούσαν να είναι τα σημάδια ότι η αλλαγή σου πάει καλά;
- Τι θα έκανες, αν τα πράγματα δεν πήγαιναν και τόσο καλα;
Αυτή η στρατηγική βοηθά στην ενίσχυση των δυνατών σημείων του ασθενή. Οι φροντιστές δεν έχουν τίποτα να χάσουν και πολλά να κερδίσουν από το να φέρουν τον ασθενή σε θέση συμβούλου πάνω στα ίδια του τα θέματα.
Είναι σημαντικό οι αλλαγές να γίνονται με μικρά βήματα και να γίνονται αντιληπτές. Οι φροντιστές παρατηρούν τις αλλαγές και κάθε επιτυχία αναγνωρίζεται.
4.Το στάδιο της Δράσης
Καθώς ο ασθενής ξεκινά στρατηγικές για τη διαχείριση του βάρους/εμμετών/υπερφαγικών, κλπ, παράλληλα προσπαθεί να διαχειριστεί και πολλά και περίπλοκα συναισθήματα. Οι σωματικές και οι ψυχολογικές αλλαγές της ανάρρωσης μπορεί να παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπισή τους.
Η ενίσχυση και υποστήριξη του ασθενή, βοηθά στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και αυτοδιαχείρισης. Ο ασθενής μαθαίνει να «απαντά» στη φωνή της διαταραχής.
Τι προτείνεται για τους φροντιστές:
- Να προσφέρετε τη βοήθειά σας για τη διαχείριση συναισθημάτων και παρορμήσεων να επιστρέψει ο ασθενής σε παλιές συνήθειες
- Στήριξη στην προσπάθεια να επίλυση προβλημάτων, ειδικά σε σχέση με τη διατροφική διαταραχή
- Συζήτηση για πράγματα που έμαθε ο ασθενής από προηγούμενες υποτροπές
- Φτιάξτε λίστα με σημάδια που μπορεί να οδηγήσουν σε υποτροπή
- Ακούστε τους φόβους τους
- Βοηθήστε να φτιάξουν επιμέρους στόχους, ώστε να πετύχουν μεγαλύτερους
- Θέστε ξεκάθαρα όρια
- Ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία
- Συζητήστε αν έχουν αντιληφθεί οφέλη από τις αλλαγές που ήδη κάνουν
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Φράσεις που δε δείχνουν ότι αντιλαμβάνεστε πόση «δουλειά» βάζουν στις αλλαγές τους
- Συζητήστε μαζι τους για όλα τα δυνατά σημεία στο χαρακτήρα τους (καλοσύνη, δημιουργικότητα, πάθος, ευαισθησία, εργατικότητα, κλπ)
4.Το στάδιο της Διατήρησης
Πολύ σημαντικό να αντιλαμβάνονται οι φροντιστές ότι το αγαπημένο τους πρόσωπο που φτάνει στο στάδιο αυτό χρειάζεται ακόμα μεγάλη υποστήριξη και κατανόηση.
Μπορεί να νιώθει ακόμα φοβισμένο, μόνο και αδύναμο, και αυτό να δίνει στην ευκαιρία στη φωνή της διαταραχής να δυναμώνει.
“Εχω φτάσει στο βάρος που συμφώνησα με τη διατροφολόγο μου, τώρα τρώω και μόνη μου στο σπίτι, διαβάζω για τις εξετάσεις μου και παίζω τένις. Επιφανειακά μπορεί να δείχνω καλά, αλλά μέσα μου βράζω! Όλα τα συναισθήματα και οι φόβοι που είχαν σκεπαστεί από τη διαταραχή μου, τώρα ξαναβγαίνουν και με κατακλύζουν.
Ευτυχώς, οι γονείς μου είναι πάντα εκεί να με υποστηρίζουν. Μπορώ να τους μιλάω για κάθε δυσκολία μου. Δε με κριτικάρουν στις αποτυχίες μου και με ενθαρρύνουν να συνεχίζω τις προσπάθειες. Με στηρίζουν να ξαναπατάω στα πόδια μου κάθε φορά που κάποιοι στο σχολείο με σχολιάζουν για το σώμα μου. Με βοηθούν να καταλάβω ότι μερικές φορές και οι άλλοι δε γνωρίζουν τι έχω περάσει και για αυτό κάνουν τέτοια σχόλια.”
Σε αυτή τη φάση, ο ασθενής διατηρεί τη δράση και αντιστέκεται στην υποτροπή. Η φωνή της διαταραχής παραμονεύει κάπου πίσω και μπορεί καμια φορά να ξαναεμφανίζεται. Οι φροντιστές χρειάζεται να κάνουν υπομονή και να παραμένουν ήρεμοι σε όλη αυτήν την περίοδο.
Προτάσεις για τους φροντιστές στο στάδιο της Διατήρησης:
- Βοηθήστε στην αποφυγή της υποτροπής – διατηρήστε λίστα με τα σημάδια προς υποτροπή
- Αν προκύψει υποτροπή, διαχειριστείτε τη ως κομμάτι της ανάρρωσης, όχι ως καταστροφή
- Προσφέρετε στήριξη και κατανόηση
- Συζητήστε τεχνικές για διαχείριση καταστάσεων
- Ενθαρρύνετε την αυτονομία τους και μιλήστε για του στόχους τους στο μέλλον
- Συνεχίστε να επιβραβεύετε υγιείς συμπεριφορές και επιτυχίες
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Κριτική στάση και επιθετικότητα
Μαθαίνοντας από τις Υποτροπές
Οι υποτροπές αποτελούν κομμάτι της διαδικασίας της ανάρρωσης.
Είναι πολύ χρήσιμο να συζητιούνται στρατηγικές για τη διαχείρισή τους, γιατί ο ασθενής μπορεί να βιώσει απογοήτευση και απελπισία. Κατάλληλη ενθάρρυνση και στήριξη από τους φροντιστές, μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να συνεχίσει να χτίζει την αυτοπεποίθησή του και να αναλαμβάνει όλο και περισσότερο τα ηνία της ζωής του.
Συμβουλές προς φροντιστές:
- Αν συμβεί υποτροπή, διαχειριστείτε τη ως μέρος της ανάρρωσης.
- Στηρίξτε τον ασθενή με κατανόηση
- Θυμίστε τους προηγούμενες επιτυχίες
- Βοηθήστε τους να οργανώσουν σε μικρά βήματα την επίτευξη των στόχων τους
Προσπαθήστε να αποφύγετε:
- Επικριτικά σχόλια, έκφραση απογοήτευσης, αποδοκιμασία.
Οι πληροφορίες που δίνονται εδώ έχουν στόχο να δείξουν στους φροντιστές πώς μπορούν να στηρίζουν σωστά τα αγαπημένα τους πρόσωπα στη διαδικασία της ανάρρωσης. Βασικό στοιχείο αποτελεί η διάθεση και η ικανότητα για ειλικρινή κατανόηση.
Ο συγχρονισμός με τον ασθενή είναι επίσης σημαντικός: ο φροντιστής ακολουθεί τον ασθενή στο δικό του βηματισμό. Δεν πιέζει, δεν απογοητεύεται, δεν υποτιμά. Αξίζει να σημειώσετε παρακάτω δικές σας παρατηρήσεις, ιδέες και στρατηγικές που βλέπετε ότι βοηθούν εσάς και το αγαπημένο σας πρόσωπο στην ανάρρωσή του.
Εσείς το γνωρίζετε καλά και, ακόμα κι αν δεν τα κάνετε όλα πάντα σωστά, το πρόσωπο αυτό εκτιμά σας βλέπει και εκτιμά όσα κάνετε για αυτό.
